Socijalno anksiozni poremećaj (socijalna fobija) DSM-V 300.23 (F40.10)

Šta je socijalno anksiozni poremećaj (socijalna fobija) – F40.10 dijagnoza?

Socijalno anksiozni poremećaj, takođe poznat kao socijalna fobija, je anksiozni poremećaj koji uključuje neprijatnost u vezi socijalne interakcije, kao i zabrinutost da će se osoba obrukati ili da će biti negativno procenejna od strane drugih. Ovu nelagodnost, koja se obično doživljava kao strah ili anksioznost, može da prati automatsko uzbuđenje, uključujući apneu, tahikardiju, mučninu i znojenje (ADAA, 2014).

Simptomi variraju po težini, od blage do intenzivne nelagodnosti, koja može da dovede do potrebe za izbegavanjem takvih situacija, što otežava prilagođavanje ili onemogućava infiltriranje u različite oblasti života. (American Psychiatric Association, 2013).

Nelagodnost koju ljudi sa socijalno anksioznim poremećajem doživljavaju može da se generalizuje na rutinske aktivnosti kao što su konzumiranje hrane pred drugima, ili korišćenje javnog toaleta.

Osobe sa socijalnom fobijom žele socijalne kontakte i žele da učestvuju u socijalnim aktivnostima, ali njihova anksioznost u tim situacijama može da bude nepodnošljiva. (NIMH, 2014). Socijalna anksioznost može da vodi do izolacije i odsustva razvoja socijalnih veština, koje zatim pojačavaju postojeću socijalnu anksioznost.

Simptomi socijalne anksioznosti – F40.10

Prema DSM-V (dijagnostički i statistički priručnik mentalnih poremećaja – peto izdanje), postoji ukupno devet dijagnostičkih kriterijuma za socijalno anksiozni poremećaj:

1. 1. Postoji strah ili anksioznost specifična za društvene situacije u kojima se osoba oseća analizirano, posmatrano ili ocenjivano od strane drugih. Kod odraslih može da se javi strah od prvog sastanka, intervjua za posao, javnog nastupa. Kod dece, fobično-izbegavajuće ponašanje može da se pojavi i u kontaktu sa vršnjacima, a ne samo u kontaktu sa odraslima. Ispoljavanje obično nije u skladu sa godinama, javlja se plakanje, bacanje po podu ili neki drugi način pokazivanja nelagodnosti i straha.
   2. Osoba se boji da će ispoljiti anksioznost i da će biti odbačena od drugih.
   3. Socijalna interakcija uvek stvara stres.
   4. Socijalna interakcija se ili izbegava ili je bolna i teško se podnosi.
   5. Strah i anksioznost su neproporcionalni u odnosu na aktuelnu situaciju.
   6. Strah, anksioznost i stres u socijalnim situacijama postoje minimum šest meseci.
   7. Strah i anksioznost stvaraju intenzivan i jak stres, čime negativno utiču na funckionisanje u jednoj ili više oblasti života kao što su interpersonalni odnosi ili profesionalno funkcionisanje.
   8. Strah ili anksioznost nisu bolje objašnjeni nekim drugim medicinskim stanjem, niti su izazvani drugim medicinskim stanjem ili zloupotrebom psihoaktivnih supstanci ili medikamenata.
   9. Ukoliko je neko drugo medicinsko stanje prisutno (gojaznost, unakaženost prilikom požara ili drugih povreda), a strah, anskioznost ili izbegavanje su jasno nepovezani sa njim ili preterani.

Kada se javlja socijalna fobija?

Prema DSM-V, prosečan uzrast na kojem se javlja socijalna anksioznost je 13 godina i kod 75 % onih koji imaju anskiozni poremećaj on je nastao na uzrastu od 8 – 15 godina. Početak može da bude podmukao ili da se pojavi iznenada, izazvan nekim specifičnim događajima. (American Psychiatric Association, 2013).

Učestalost socijalne fobije

Prema DSM-V, oko 7 % dece i odraslih oba pola doživljava u nekom trenutku socijalnu anksioznost.

Faktori rizika nastanka socijalne anksioznosti

DSM-V navodi da osobe koje su sklone strahu, slaboj proceni i inhibiciji imaju pojačan rizik od socijalnih fobija. Deca koja su doživela vršnjačko nasilje spadaju u rizičnu kategoriju za razvoj socijalnih fobija. Izgleda da postoji genetski potencijal, ali se spekuliše da je socijalna aknsioznost naučeno ponašanje. Gojaznost je identifikovana kao rizični faktor kod tinejdžera – deca koja su gojazna mogu da dožive odbijanje od strane vršnjaka i da razviju socijalnu anksioznost kao naučeno ponašanje.

Komorbiditet

Komorbiditet se javlja sa drugim anksioznim poremećajima, depresijom i poremećajem zloupotrebe supstanci. Ostali anksiozni poremećaji mogu pratiti socijalnu anksioznost i socjilalna anksioznost može dovesti do depresije. Zbog usamljenosti, izolacije i nemogućnosti da se ostvari socijalni kontakt, ljudi koji imaju socijalnu anksioznost često zloupotrebljavaju medikamente, alkohol i drogu, u nastojanju da smanje svoju anksioznost u socijalnim situacijama. (NIMH, 2014)

Hipnoterapija i lečenje socijalno anksioznog poremećaja

Hipnoza posmatra socijalnu anskioznost i sve simptome ne kao problem, već kao rezultat. Šta to ustvari znači? To znači da su uznemirenost, nesigurnost, odsustvo samopouzdanja, znojenje, strah osobe da se ne obruka i svi ostali simptomi samo rezultat, koji je sam postigao pojedinac sa socijalno anksioznim poremećajem. Osoba koja trpi anksioznost na neki način (nesvesno) stvara te simptome i neželjeno stanje.

Posredi je naučena strategija (niz radnji), koje osoba dosledno sporovodi uvek kada razmišlja o socijalnom kontaktu, ili se nađe u socijalnom kontaktu, i taj isti recept kojeg se nesvesno drži daje uvek isti rezultat.

Zato je potrebno da se hipnotičkim tehnikama osvesti nesvesna strategija, da klijent napokon dobije potpuni uvid u to šta nesvesno radi, i da se, nakon toga, stari program zamenim novim funkcionalnim programom, koji dovodi do toga da se klijent oseća prihvaćeno, samopouzdano, da ostvaruje svoje ciljeve kada je u kontktu sa ljudima, da se opusti i uživa u druženju kao i svi ostali.

Pored zamene stare nekorisne strategije, hipnotički tretman sadrži:

• • Osvešćivanje uzroka socijalne anskioznosti.
  • Eliminisanje negativnih i ograničavajućih uverenja.
  • Oslobađanje od strahova, fobija i napada panike.
  • Oslobađanje od nervoze.
  • Rad na eliminisanju simptoma (znojenje, tremor u rukama, strah od nesvestice itd.)

Veoma važan korak u eliminisanju socijalne anskioznosti je izlaganje socijalnim situacijama. Terapija izlaganja obuhvata postepeno suočavanje sa situacijama koje stvaraju anksioznost. Ovaj pristup je takođe poznat kao sistemsko smanjivanje osetljivosti i veoma je efikasan metod u tretmanu svih fobija, pa i socijalne fobije. (NIMH, 2014)

Diferencijalna dijagnoza

Postoji veliki broj pravila koje kliničari moraju da uzmu u obzir da bi postavili tačnu dijagnozu.
Stidljivost i introverzija kao osobine normalnih ličnosti mogu da budu protumačene kao socijalna fobija. Stidljivost može biti protumačena kao poželjna, posebno kod onih koji imaju manjak samopouzdanja. Stidljiva osoba ne predstavlja opasnost i lakše joj je prići.

Introvertnost je izbor i omogućava uslove za duboko razmišljanje, usamljene aktivnosti i kontemplaciju. Takve osobe teže da se druže sa malim brojem ljudi i da razviju dublje odnose, umesto da se okružuju velikim brojem ljudi sa kojima imaju površne odnose.

Agorofobija uključuje strah od napuštanja sigurne zone i ima drugačiju etiologiju, koja uključuje uslovnu reakciju na specifičnim mestima, koja se generalizuje i na druga mesta.

Panični poremećaj je akutna aktivacija nervnog sistema u odsustvu pretećeg stimulansa.
Generalizovani anksiozni poremećaj je globalna zabrinutost u vezi više različitih tema.

Posttraumtski stresni poremećaj (PTSP) od strane DSM-V nije definisan kao komorbidna dijagnoza, ali postoji mogućnost da socijalna izolacija i povlačanje koje se javljaju kod PTSP mogu pogrešno da se protumače kao socijalno anksiozni poremećaj. Postoji kvalitativna razlika između PTSP i socijalne fobije. Ljudi sa PTSP osećaju fundamentalnu nesigurnost u svetu – izolaciija je njihov trud da smanje uticaj spoljašnjeg sveta koji ih okružuje i da daju svom životu veći smisao.

Ostale specifične fobije mogu biti pogrešno protumačene kao socijalna fobija, ali kod njih postoji odgovor na određeni objekat ili događaj iz okruženja. Npr. strah od mraka ih sprečava da idu u pozorište.

Depresija može da bude rezultat socijalne fobije, ali je to poremećaj za sebe. Povlačenje iz socijalnih kontakata koje često prati depresiju može izgledati kao karakteristika socijalne fobije.

Telesno dismorfični poremećaj može da dovede do povlačenja ili izbegavanja socijalnih kontakata, ovde je, međutim, uzrok nelagodnost zbog očiglednih telesnih nedostataka.

Autizam može da izazove indiferentnost prema socijalnim kontaktima ili nesposobnost za uspostavljanje istih.

Poremećaj ličnosti može da dovede do povlačenja iz socijalnih aktivnosti. Glavno uverenje, međutim, koje dovodi do povlačenja, jeste da su drugi krivi, što je vrhunac dramatičnih socijalnih sukoba, u kojima su drugi odbacili pojedinca sa poremećajem ličnosti.